یکی از آداب توصیه شده در زیارت مقبول امام رضا(ع) شبیه شدن زائر به امام(ع) و تلاش برای رسیدن به چنین شباهتی است؛ در این میان، توجه به چراییِ شهرت حضرت ثامنالحجج(ع) به «رضا» و رهاورد آراسته شدن زائر حضرت(ع) به این وصف میتواند زیارتهای ما را از صرف مجموعهای از آداب خارج کرده و طعم زیارت واقعی را به ما بچشاند. از این رو، در گفتوگو با آیتالله حسن رمضانی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه و استاد برجسته عرفان و صاحب آثاری همچون «حدیث سهر» به تأثیر تقویت روحیه رضا در زائر بر زیارت مقبول پرداختهایم که تقدیم حضورتان میشود.
علم و عمل نسبت به وصف رضا در وجود مقدس حضرت ثامنالحجج(ع) بر زیارت بامعرفت و مقبول ایشان چه اثری دارد و چقدر زائر را به مقصدی که باید، رهنمون میشود؟
یکی از مقامات عالی انسان در سیر تکامل و عروجی او، مقام رضاست، یعنی رضایتمندی از آنچه در مسیر انجام وظیفه و عبودیت برای انسان رقم بخورد بدون آنکه مخالفت و اعتراضی داشته باشد. حضرت ثامنالحجج(ع) این ویژگی را در بالاترین حد داشتند و در مقام عبودیت به آنچه برایشان در مسیر بندگی رخ میدهد، راضی بودند و این مصداق تعبیر قرآنیِ «رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ» است.، یعنی هم خدا از آنها راضی است و هم آنها از خدا راضیاند و برای خدا تعیین تکلیف نمیکنند و به هر چه برایشان رقم بزند، راضیاند. باور و رفتار اینها تعبیر این شعر باباطاهر است که میگوید: «یکی درد و یکی درمان پسندد/ یکی وصل و یکی هجران پسندد/ من از درمان و درد و وصل و هجران/ پسندم آنچه را جانان پسندد».
حضرت علیبن موسیالرضا(ع) نماد این حقیقت هستند، چنانکه اهلبیت(ع) همه چنین وصفی دارند. نقل است امام باقر(ع) در ملاقات جابربن عبداللهانصاری در بستر بیماری پرسیدند: حالت چطور است؟ وی عرض کرد: در حالیام که مرگ را از زندگی و فقر را از غنا و بیماری را از سلامت بیشتر دوست دارم (وی فکر میکرد بهترین پاسخ ممکن را داده است) اما حضرت باقرالعلوم(ع) در پاسخ وی فرمودند: اما ما اهلبیت(ع) اینگونه نیستیم بلکه اگر خدا برایمان مرگ را مقدر کرده باشد، همان را میخواهیم و اگر حیات را، حیات را، اگر غنا را بخواهد آن را میپسندیم و اگر فقر بخواهد، فقر را. این است مقام رضا در عبودیت. امام رضا(ع) این حقیقت را به منصه ظهور رساندهاند و کسی هم که به زیارت ایشان مشرف میشود باید این حقیقت را درک کند و مدنظر داشته باشد، وگرنه زائر صوری امام مهربانیها میشود نه زائر واقعی ایشان.
چطور میتوان در مسیر این شبیه شدن به امام رضا(ع) وارد شد و پیش رفت؛ آیا صرفاً تمایل قلبی کافی است یا باید راهی دیگر را پیمود؟
گام نخست در این مسیر، آشنایی زائر با مزور (زیارتشونده) است، یعنی زائر باید به افکار، اعمال، رفتار و اخلاق امام رضا(ع) علم و معرفت داشته باشد و با معرفت در این مسیر قدم بگذارد، پس از آن از خدا درخواست توفیق کند تا همانطور که در ظاهر و با آداب خاص به زیارت مشرف میشود در باطن هم زیارت واقعی امام رئوف(ع) نصیبش شود و به استقبال از افکار، اعمال، اخلاق و سیره عملی امام(ع) برود؛ طی این طریق به زائر کمک میکند زائر واقعی حضرت علیبن موسیالرضا(ع) شود نه زائر صوری ایشان.
آیا میتوان در بستر زیارت امام رضا(ع) مسیری را که عارفان میپیمایند، طی کرد؟ زیارت و علم و آراستگی به مقام رضای حضرت(ع) در پیمودن این مسیر چه تأثیری دارد؟
حقیقت عرفان هم رسیدن به این قله است که قرآن فرمود: «رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ»؛ آیات 27 تا 30 سوره مبارکه فجر که میفرماید: «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی» نقشه و تابلو این راه است و سیر و سلوک را نشان میدهد. خدای متعال به نفسی که به مرتبه اطمینان و آرامش رسیده خطاب میکند به سوی من بازگرد و در زمره بندگان ویژه به بهشت من وارد شو «وَ ادْخُلِی جَنَّتِی» این جنت، فنا و بقای در خدا و لبّ عرفان رسیدن به این مقام و مرتبه است. در مقام زیارت حضرت رضا(ع) باید این هدف را در نظر باشیم و این قله را نیت کنیم تا به آن نائل شویم.
خادمی امام رضا(ع) چه کیفیتی دارد و چطور میتوان در ساحت این خادمی وارد شد؟
خدمت به ساحت قدسی امام رئوف(ع) و زائران حرم ایشان دو گونه است؛ یکی آنکه در ظاهر صورت خدمت دارد و دیگری به خدمتهای باطنی بازمیگردد؛ برخی به واسطه شغل و پست سازمانیشان در جرگه خادمان آستان قدس رضوی قرار گرفتهاند و لباس خادمی بر تن دارند؛ برخی دیگر با عشق و علاقه شخصی و با عنوان خادم افتخاری در این مسیر وارد شدهاند. اما نوع دیگر از خدمت و خادمی حضرت ثامنالائمه(ع)، باطنی است و به حس خیرخواهی برای زائران امام رضا(ع) بازمیگردد، یعنی حتی اگر لباس خادمی چه رسمی چه افتخاری بر تن فرد نباشد اما زائران حضرت ثامنالائمه(ع) را دوست دارد، خیرخواه آنهاست و زائران امام(ع) را احترام میکند و درصدد رفع نیازهای آنها برمیآید؛ اینگونه هم میتوان در جرگه خادمان حضرت شمسالشموس(ع) وارد شد. امید است همه ما با الهام از سیره امام مهربانیها(ع) و الگوگیری از رأفت رضوی اینگونه نام خود را در جرگه خادمان حضرت(ع) ثبت کنیم.
آمنه مستقیمی
نظر شما